Osilator

Osilator Nedir?

TANIMI: İstenilen frekans ve dalga şeklinde elektiriksel titreşimler üreten geri beslemeli amplifikatörlerdir.

KULLANIM ALANLARI

Televizyon, radyo, telsiz, AM alıcılar, AM vericiler, FM alıcılar ve FM vericiler gibi sistemlerde kullanılır. En önemli kısmını oluşturmaktadır.

OSİLASYON: Yükselteç devresinin çıkışından yapılan pozitif geri besleme salınım yapar. Buna osilasyon denir.

Osilatörler önceden belirlenmiş frekansta osilasyon yapabilmesi için frekans tespit cihaz ihtiyaç vardır. Frekans tespit cihazı filitre devresi olup İstenilen frekansı geçirir, istenilmeyen frekansı bastırır.

Osilatörlerde aranan en önemli özellik frekans kaymamasıdır.

FREKANS KAYMASININ BAŞLICA NEDENLERİ

1- Besleme gerilimindeki değişmeler.
2- Mekanik sarsıntılar.
3- Isı değişimi.
4- Yük değişimi.
Başlıca nedenleridir.

OSİLATÖR ÇEŞİTLERİ

SİNÜS DALGA OSİLATOR

Yüksek frekansta sinyallerin üretildiği osilatörler, paralel kondansatör ve bobinden oluşur. Şekil 1a’da görüldüğü gibi kondansatör şarj edilip bobine paralel bağlanırsa, kondansatör bobin üzerine deşarj olur. Bobin etrafında manyetik alan oluşturur. Kondansatör deşarj akım ile ters yönde şarj olarak manyetik alanı söndürür. Şarj olan kondansatör tekrar deşarj olarak bobin etrafında manyetik alan oluşturur. Kondansatörün bobin üzerine şarj ve deşarjı bobin ve kondansatörün değeri ile orantılı olarak bir sinüs eğrisi şeklinde sinyal üretir. Rezonans devresinde bir miktar direnç bulunduğundan sinüs dalgası giderek küçülecektir.

SİNÜS DALGA OSİLATÖR

Şekil 1c’de RC faz kaymalı osilatör olarak çalışan ve çıkışında 1KHz’lik sinüs dalga formunda sinyal üreten devre görülmektedir. RC faz kaymalı osilatörde, transistörün kollektöründeki sinyalin fazı, her bir RC hücresi ile kaydırılmaktadır. Bu faz kaydırma işlemi sonucu çıkıştan girişe pozitif geri besleme sağlanarak osilatörün sürekli titreşmesi sağlanır. Devre P1 trimpotu çıkış frekansını, P2’de çıkış sinyalinin genliğini ayarlar.

KARE DALGA OSİLATÖR

Devre özellikle dijital devrelerde, sayıcılarda v.b. saat (clock) devresi olarak kullanılabilir. 50 K ohm ayarlı direnç ile 3 nolu uçtaki çıkış sinyalinin frekansı ayarlanır.

Devre kare dalga osilatör devresidir. Çıkış sinyali, 2Vp-p genliğe ve 1KHz frekansa sahip kare dalga üretir. Devre iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısım NAND kapıları ile yapılmış flip-floptur. İkinci kısım ise yine NAND kapıları ile yapılmış tetiklemeli flip-floptur. Devrede kullanılan 100 K ohm’luk ayarlı direnç yardımı ile çıkış sinyalinin frekansı ayarlanır.

ÜÇGEN DALGA OSİLATÖR

Devrede OP1 schmitt tetikleyici, OP2’de integral alıcı olarak çalışmaktadır. OP1çıkışında kare dalga elde edilir. İntegral alıcı olarak çalışan OP2 girişine uygulanan kare dalga sinyalleri, üçgen dalga sinyale çevrilir. Devredeki 2,2 Mohm’luk ayarlı direnç ile çıkış sinyalinin frekansı ayarlanabilir.

KARE, ÜÇGEN, SİNÜS DALGA OSİLATÖR

Şekil 4: kare, üçgen, sinüs dalga osilator

Devre standart OP-AMP olan 741 ile yapılmış ve değişik dalga şeklinde sinyal üreten osilatordür. Devrede A1 OP-AMP’la yapılmış multivibratör olarak çalışır ve çıkışında kare dalga sinyal alınır. A2 kazancı 10 olan bir integral alıcıdır. OP-AMP’lı multivibratör çıkışından aldığı kare dalga sinyali, çıkışında üçgen dalga sinyaline çevirir. A3 kazancı 1 olan integral alıcıdır. Girişindeki üçgen dalga sinyalinin şeklini sinüs dalga şekline yaklaştırır. A4 ise faz çeviren yükselteçtir. Sinüs dalga şeklindeki sinyal bu devre çıkışından alınır.